Thursday, December 16, 2010


[AZERBAYCAN, AYLIK KÜLTÜR DERGİSİ, YIL:2, EKİM 1953, SAYI:7 (19) SAYFA:26-27, ANKARA]

Dede-Korkut Oğuznâmeleri

Mehmet Emin Resulzâde
M.E.R.: M(ehmet) E(min) R(esulzâde)

Kırzıoğlu M.Fahrettin’in şu başlık altında bir eseri intişar etmiştir (*).

Esasında dört kitap halinde tasarlanan eserin neşrolunan kısmı I.Kitaptır.Diğer üç kitap, sonradan basılacaktır. Elimizdeki 132 sahife tutan cildin kapağında şunları okuyoruz:

Bu destanların Küçük-Arsaklılar=Arşakunik devletini (M.Ö.149-M.S.429) kuran ESKİ OĞUZLAR’a ait olduğunu, türlü delillerle isbat eder.”Ermeni Tarihi”nin içyüzünü, gerçek mahiyetini belirtir.”

Kitabın içindeki konuların, kapakta verilen fihristine bir göz gezdirmekle, bunların ne kadar orijinal olduğu, bizi hemen ilgilendirir. Gürcistan’daki Orbelyan âilesinin, Ermeni Mamıkonyan sülâlesinin, Dağıstan’daki Şamkalların ve Azerbaycan’daki Baranluların (Koyunlular) menşelerine dair verilen enteresan malûmatın, Dede-Korkut hikâyeleriyle sıkı-sıkıya bağlı olduğunu görürüz.

Kitabın “Başlangıç kısmını” okuyoruz. Müellifin büyük bir aşkla konuya bağlı olduğunu hemen anlıyoruz. “Kur’ân-ı Kerîm’den sonra en çok okuduğum kitap” diye bahsettiği “Dede-Korkut” kitabına M.Fahrettin, candan âşıktır. Bu aşkla o, yıllarca çalışmış, araştırmış, nihayet büyük bir sevinç içinde mühim bir keşif yaptığına kanaat getirmiştir.

“Dede-Korkut” hakkında bugüne kadar, bütün dünyada neşrolunan eserleri ve bu konu ile ilgili bütün Oğuz rivayet ve menkıbelerini tedkik eden müellif, uzman âlimlerin XIV. ve XV. yüzyıllara atfettikleri hikâyelerin, daha eski devirlere ait olduğu neticesine varmıştır.

“Bütün Oğuz destanları ve çok yaygın canlı an’aneleri hep ARSAKLILAR ÇAĞINDAKİ OĞUZLAR’ın “Armeni” de denilen Doğu Anadolu, Azerbaycan ve Gürcistan’daki 6 asra varan hâkim ve sonra da dağınık derebeğlikler halindeki yaşayışına ait olduğunu kesin delillerle tesbit eden” M.Fahrettin, “Ulu Tanrının âciz kuluna verdiği böyle bir imkân”a, çok seviniyor. Ona göre bu keşif, umumî Türk tarihi için, Yenisey ve Orkun yazılarının okunması derecesinde ve belki de ondan daha mühimdir!”

“Anadolu ve Önasya Türk tarihinin, elde edilen bu açacakla - M.Fahrettin söylüyor - yeni yeni anlaşılacak kaynak yerlerinden süzülen özlü esaslara göre, yeni baştan yazılması lâzım gelecektir. Arsaklılar’ın Türkmen ve Oğuzlar’dan ibaret bulunduğunu anlayıp çözmeye yarayan “Dede-Korkut Oğuznâmeleri” sâyesinde millî hayatımıza ve ilim âlemine, yeni görüş ve anlayışlar değişmez gerekçeler olarak yerleşecektir.

Bu iddialı eserin başlangıçtan sonra gelen “Giriş Kısmı”, Büyük “Part” imparatorluğunu kuran Arsaklıların Türklüğüne ayrılmıştır; bu bölümün ilk takımı, 90 yıldan beri Türk tarihçiliğinde Part’ların Türklüğünden bahseden müelliflerin mütalâaları hulâsa edilmiş, ikinci takımı da Oğuznâmeler ile başkaca yazılı hâtıralarda Oğuzlar’ın Doğu Anadolu ile Azerbaycan ve Gürcistan’da eskiliğinin tafsilâtı verilmiştir. Kitabın II.bölümünde Oğuznâmeler’deki yer adları, dikkatle ve etraflı surette incelenmiş ve bunların bugünkü durumları ile eski devirlerdeki durumları arasındaki bağlar, tesbit olunmuştur.Kitaba, Doğu Anadolu, Azerbaycan, Gürcistan ve Dağıstan çevrelerini kavrayan bir Oğuz haritası dahi ilâve edilmiş ve bu haritada Dede-Korkut ve diğer Oğuznâmelerde geçen yer adları gösterilmiştir.Cilde bir de, 122 kitap unvanını ihtiva eden zengin bir bibliyografya eklenmiştir.

Müellifin, onbeş yıldan beri bu işe gönül vermesinin ve büyük bir tahammül ve sabırla çalışmasının bir mahsûlü olan bu eserin, uzman tarihçiler tarafından ciddiyet ve ilgi ile karşılanmasını umar, müellifin de, diğer üç kitabın neşrine bir ân evvel muvaffak olmasını candan dileriz.

Azerbaycan ve umumiyetle Önasya tarihini bilhassa ilgilendiren bu araştırmaların, müellife sevinç veren keşiflerinin, hepimizi sevindirecek umumî kabule mazhar olmasını cân-ü dilden
diler ve her şeyden önce, ilim aşk ve gayretiyle çalıştığı aşikâr olan kendisini, samimiyetle tebrik ederiz.

İlim ve bilhassa tarih ilmi ile meraklanan okuyucularımıza M.Fahrettin’in bu eserini görmelerini ciddiyetle tavsiye ederiz.

Not: Arsaklılar’a İranlılarca Eşkâniyan, Avrupalılarca - Arsacides, Yunanlılarca - Arsakides, Eski Ermenice - Bahlavig, Bahlavani ve Batı koluna da – Arşaguni denmektedir.

(*) Kırzıoğlu M.Fahrettin, Dede-Korkut Oğuznâmeleri, İstanbul 1952, Burhanettin Erenler Matbaası, 132 sah., 8º, I.Kitap, Fiyatı:250 kuruş.